Sosyal Fobi Bozukluğu Nedir?
Sosyal Kaygı Bozukluğu
Sosyal kaygı bozukluğunun başlıca özelliği , ‘utanç duyulabilecek ’ sosyal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlardan belirgin ve sürekli bir korku duymadır.
Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler, korktukları toplusal ya da bir eylemi gerçekleştirdikleri durumlarda utanç duyacaklarına ilişkin kaygılar yaşamalarının yanı sıra başkalarının kendileriyle ilgili olarak kaygılı , zayıf , ‘kaçık’ ya da aptal gibi yargılarda bulunacağından korkarlar. Başkalarının , ellerinin ya da seslerinin titrediğinin farkına varacaklarıyla ilgili kaygılarından ötürü toplum önünde konuşmaktan korkabilirler ya da düzgün bir biçimde konuşamıyor gibi görünmekten korktukları için başkalarıyla karşılıklı konuşurken aşırı kaygı duyabilirler. Başkalarının, ellerinin sallandığını görünce utanç duyacaklarından korktukları için başkalarının yanında yemekten , içmekten ya da yazı yazmaktan kaçınabilirler.
Genel olarak Sosyal kaygı bozukluğu olan kişiler korku duydukları sosyal durumlarda hemen her zaman kaygı belirtileri (çarpıntı , titreme , terleme , mide – bağırsak rahatsızlığı , ishal , kas gerginliği , yüz kızarması , şaşkınlık gibi ) yaşarlar ve ağır olgularda bu semptomlar panik atağı için tanı ölçütlerini karşılayabilir. Daha çok kaygı bozukluğuna özgü bir belirti olarak yüz kızarması ortaya çıkabilir.
Sosyal kaygı bozukluğu olan bir kişi genellikle korku duyduğu durumlardan kaçınır. Yaklaşmakta olan sosyal ya da başkalarının da katılımının olduğu durumlarla ilgili olarak çok önceden belirgin bir beklenti kaygısı ortaya çıkabilir(sosyal bir olaya katılmadan birkaç hafta önce her gün kaygılanma gibi).
Tanı konabilmesi için , korku ya da kaçınma , kişinin olağan günlük işlerini , mesleki ya da eğitimle ilgili işlevselliğini , sosyal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozmalıdır ya da kişi fobisi olacağına ilişkin belirgin bir sıkıntı duymalıdır.Sosyal durumlarda utanacağından korkma sık görülen bir durumdur , ancak genellikle duyulan sıkıntının ya da işlevsellikteki bozulmanın derecesi sosyal kaygı bozukluğu tanısı koymak için yeterli olmaz.
Sosyal kaygı bozukluğuna sıklıkla eşlik eden özellikler arasında eleştirilmeye , olumsuz bir biçimde değerlendirilmeye ya da reddedilmeye karşı aşırı duyarlılık , haklarını savunmada güçlük çekme ve benlik saygısında düşüklük ya da aşağılık duyguları vardır. Sosyal becerilerde yetersizlikler gösterebilirler. ( göz ilişkisi kuramama gibi ) ya da kaygının gözlenebilir bulgularını sergileyebilirler. ( soğuk ve nemli eller , titreme , titrek ses gibi ).
Kaygılı Düşünme Türleri
İnsanlar belirli bir durumda ne olabileceğine ilişkin , neyi yapıp , neyi yapamayacaklarına ilişkin ve başkalarının onların hakkında ne düşündüğüne ilişkin doğru olmayan öngörülerde bulundukları zaman kaygılı düşüncelere kapılırlar ve bu düşüncelerinden kurtulamazlar. Aşağıda , sosyal kaygı duyulmasında , ayrıca ‘ ya iyi yapamazsam kaygısı ’ duyulmasında etken olan en yaygın düşünme biçimlerinden söz edilecektir.
Olasılığı Abartma
Olasılığı abartmaya ilişkin örnekler şunlardır :
- Panik duyacağım.
- Toplantıdaki herkes benim aptal olacağımı düşünecek.
- Sunumum berbat olacak.
- Hiçbir zaman yakın bir ilişkiye giremeyeceğim.
- Telefonu açtığımda söyleyecek bir şey bulamayacağım.
- Hata yaparsam işimi kaybederim.
- Dışarı çıkacak olursam herkes bana bakar.
Düşünceleri Okuma
Düşünceleri okumaya ilişkin örnekler şunlardır :
- İnsanlar beni sıkıcı buluyorlar.
- Yöneticim ellerimin titrediğini görse benim aptal olduğumu düşünür.
- İnsanlar bana baktıklarında benim yargılanacak biri olduğumu düşünüyorlar.
- Bir çok insan kaygıyı zayıflığın bir işareti olarak görür.
- Düşüncelerimin akışında bir bozukluk olduğu zaman arkadaşlarım benim aptallığımı düşünür.
- İnsanlar benim ne zaman kaygılı olduğumu hep bilirler.
Kişiselleştirme
Kişiselleştirmeye ilişkin örnekler şunlardır :
- Yöneticimin yanlış yapmamdan ötürü bana kızmış olması benim yetersiz biri olduğumun kanıtıdır.
- Sunumum sırasında uyuklayanları görmüş olmam benim gerçekten sıkıcı bir konuşmacı olduğumu gösterir.
- Asansörde karşılaştığım kadın bana bakıyordu. Olasılıkla benim yargılanacak biri olduğumu düşünüyordu.
- ‘–meli , – malı ’ Yargıları
- ‘–meli , – malı ’ yargıları için örnekler şunlardır :
- Başkalarının yanında hiçbir zaman kızgın olmamalıyım.
- Hiçbir zaman kaygımı göstermemeliyim.
- Hiçbir zaman başkalarına bir zorluk çıkarmamalıyım.
Korkunç Görme
Korkunç görmeye ilişkin örnekler şunlardır :
- Sunumum sırasında kaygılandığımı göstermem korkunç olur.
- Soruları yanıtlarken kızarmam bana çok korkunç bir şey gibi geliyor.
- ‘Ya Hep ya da Hiç ’’ Biçiminde Düşünme
- ‘Ya Hep ya da Hiç ’’ Biçiminde Düşünmeye ilişkin örnekler şunlardır :
- Sınavdan A alamazsam benim aptal olduğumu düşünürler.
- Yöneticimin tek bir konuda bile beni uyarmasına katlanamam.
Algıda Seçicilik
Algıda seçiciliğe ilişkin örnekler şunlardır :
- Karnesindeki düşük notlara odaklanma , yüksek notları önemsememe.
- Konuşması sırasında sıkıldığını gösterenlere odaklanma , ancak büyük bir zevkle dinleyenleri görmezden gelme.