Çocuğa Sorumluluk Kazandırma
Çoğu evde çocuğun kişiliği bastırılır bunun nedeni anne ile babanın çocuğuna hep bebek gibi davranmasıdır. Annelerle babalar daima çocuğun üzerinden sorumluluğu alırlar.
Çocuğa sorumluluk kazandırma , Çocuklara hemen hemen sonsuz bir sorumluluk yüklenmelidir. Yalnız bunun yanında görev sorumlulukta eşdeğer tutulmamalıdır. Görev duygusu hayatın devam eden evrelerinde istenmelidir. Görev sözcüğü tatsız çağrışımlar yapar. Artık birbirlerini sevmeyi bırakan ama görev duygusuyla ortak yaşamlarını devam ettiren evli çiftleri düşünün…
Bir çocuktan karşılamaya hazır olmadığı sorumlulukları yerine getirmesi istenmemelidir. Çocuktan yaşının üzerinde kararlar vermesini de beklememek gerekir. Çocuk üzerinde otorite uygulamak gerekli olan otorite çocuğa belli bir yaşta kaldırabildiği kadar sorumluluk verme düşüncesiyle çatışmaz. Bir anne ya da baba çocuğuna vermesi gereken sorumluluğun ölçüsünü kendi iç dünyasını araştırarak belirlemesi gerekir.
Çocuklarının sinemaya gitmelerine , okumalarına engel koyan anneler ve babalar genellikle çocuklarına kendi düşüncelerini kabul ettirmeye çalışan anne babalardır. Böyle anneler ve babalar görünürde kendilerinin her şeyi en iyi bildiklerine inandırma ve bunu mantıklı kılma çabasındadırlar.
Anne – babalar için çocuklarının sorumluluk sahibi olması genellikle okul hayatı ile birlikte gündeme gelir. Ödevlerini yapmak , ders çalışmak bir çocuğun sahip olması gereken temel sorumluluklardandır. Ancak çocukları üzerinde sorumluluk bilincini geliştirmek için okul zamanını beklemek anne-babaların hayal kırıklığı yaşamalarına sebep olabilir. Sorumluluk bilinci aşamalı olarak gelişen bir beceridir. Çocuklarbir anda sorumluluk sahibi olamazlar. Sorumluluk duygusunu geliştirmek için anne – babanın çocuğun cinsiyetine , kişisel özelliklerine ve yaşına uygun olan görevleri yerine getirmesine imkan tanıması ve istenilen davranışlar için model belirlemesi ve çocuğun gösterdiği pozitif davranışları pekiştirmesi gerekmektedir.
Çocuğun Sorumluluk Duygusunu Geliştirmek için Belirtilen Yöntemler
Küçük adımlarla başlamak :Birey olarak büyümek , yetişmek uzun bir zaman gerektirir ve bunun yanında anne ve babanın yol göstermesine her zaman ihtiyaç vardır. Nasıl çocuğun yeni öğrendiği davranışları kusursuz bir şekilde yapmış olmasını beklemiyorsak sorumluluk bilinci içinde bunu bekleyemeyiz. Sorumluluk bilincini geliştirmek için küçük yaştan itibaren fırsatlar yaratmak , çocuğun acemi olarak yaptığı denemelerine sevgi ve sabırla destek olmak önemlidir. Sorumluluk yaşamın ilk yıllarından itibaren kazanılan ve minik adımlarla geliştirilebilen bir beceridir. Bu yüzden çocuğunuzun 12 yasına gelip sorumluluklarını almasını beklemeyin. Çocuğunuzu bu süreçte takip ederken gelişen becerileri ile paralel olarak kendisiyle ilgili de sorumlulukları alması için destek vermek büyük önem taşır.
Çocuğa Sorumluluk Kazandırma Örnekleri
Yaşayarak ve yaparak öğrenme :Çocukların en etkili öğrenme şekli yaşayarak ve yaparak öğrenmedir. Bu nedenle çocuğun davranışının sonucunun yaşayarak görmesine fırsat verilmelidir. Anne ve babalar genellikle çocuklarını tüm olumsuzluklardan koruma düşüncesiyle çocukların hayatını kolaylaştırma çabası içerisindedirler. Örneğin ; okula ödevini yapmadan öğretmenden uyarı almasın düşüncesiyle ödev ile ilgili araştırmalar yapmak . Her gün biri sizin işlerinizi yapsa siz işinizi yapmak için çaba harcar mıydınız? Doğal olarak çocuklarda anne ve babanın desteklediği beceriler için geliştirmeye ihtiyaç duymazlar veya duymamazlıklak gelirler ama anne va baba desteği bir gün azaldığında o zaman büyük zorluklarla karşı karşıya kalırlar. Zamanında gelişemeyen becerileri sonradan kazanmak daha fazla emek harcamayı gerektirir.
Bütünü parçalara bölmek : Çocuğunuza öğretmek istediğiniz davranışlar için mümkün olan en basit basamaktan başlayın. Bir yetişkin bile dağınık odaya girdiğinde nereden başlayacağını bilemeyebilir. Çocuğunuzun odasını toplamasını istiyorsanız öncelik olarak işleri sıralayın. İlk olarak oyuncakları kendi kutularına yerleştirmek , kirli ve temiz çamaşırlarını ayırmak , temizleri ait oldukları yere kirli olan çamaşırları ise kirli sepetine yerleştirmek olabilir. Motivasyon başarılı olmak için gerekli olan ilk şarttır.
Çocuğa Sorumluluk Kazandırmak için Olumlu davranışları pekiştirin ;
Çocuğunuz verilen sorumluluğu yerine getirdiğinde bu davranışı fark ettiğinizi ve bundan duyduğunuz memnuniyetinizi çocuğunuza belli ederseniz bu davranışın tekrar etme olasılığı artacaktır. Olumlu bildirimlerde bulunmak ‘’ Aferin kızım odası bu kadar güzel topladığın için seninle gurur duydum ‘’ veya önceden belirlenen bir ödülü vermek davranışın tekrarlarını güçlendirecektir. Çocuğun motivasyonunu artırmak için ve yeni bir davranışı kazandırmak için ödül kullanmak etkili bir yöntemdir.
Çocuğa Rol Model Olmak : En önemlisi anne ve babanın çocuğa rol model olmasıdır. Eğer anne ve baba kendi sorumluluklarını aksatıyorsa ya da zorla ve isteksizce yapıyorlarsa çocuklarda sorumlulukları konusunda olumsuz duygular yaşayacaklardır.
Çocuklarda sorumluluk duygusu nasıl gelişir
Çocuklarda sorumluluk duygusu nasıl gelişir konusuna gelecek olursak Çocukta Özgüven ile sorumluluk duygusu arasında güçlü bir ilişki vardır. Tek başına ihtiyaçlarını karşılayan çocuğun anne babaya duyduğu bağımlılık gün geçtikçe azalır. Yapmış olduğu davranışların sonucunu gördükçe ve yaşadıkça gelişmekte olan becerilerini kullandıkça çocuğun özgüveni artar.
Yaşa Uygun Sorumluluklar Nelerdir ?
Çocuğunuzun yaşı kaç olursa olsun , yaşına uygun yerine getirebileceği sorumluluklar olabilir. Mühim olan çocuğun becerileri çerçevesinde sorumlulukları ondan beklemektir.
2-3 yaş : Bu yaş grubunda bulunan çocuklar giyilmesi basit olan giyecekleri kendi başlarına giymeyi başarabilirler. Acemice de olsa yemek esnasında çatal kaşık kullanabilirler. Bu yaşta bardaktan su içme denemeleri de gözlemlenebilr. Yemeğini biraz dökerek yediği için anne tarafından yedirilen çocuğun çatal kaşık kullanma yeteneği , kendi başına yemek yeme denemesine imkan sunulan çocuğa nazaran daha fazla gelişecektir.
3-4 yaş : Bu yaş grubundaki çocuklar kolay ev işlerine yardımcı olabilirler.Elini ve yüzünü yıkaması gibi. Tabi bu becerileri anne babayı gözlemleyerek ve onların desteğiyle deneyerek geliştireceklerdir.
4-5 yaş : Önceki yaş gruplarında incelenen becerilerin yanı sıra bu yaştaki çocuklar , ufak tefek işlerde yardım edebilir ve eşyalarını toplayabilir.Ayrıca çatal kaşık kullanma becerileri geliştiğinden sofra kurallarına uygun bir şekilde yemeklerini yiyebilirler.Bu yaştaki çocuklarınızdan yemek masasını hazırlarken bir şeyler götürmesini bekleyebilirsiniz. Örneğin ; ekmek , tuzluk gibi.
5-6 yaş : Okul dönemine geçiş yapan çocuklar artık yavaş yavaş kendi ayakları üstünde durmaya başlamışlardır. İlkokul birinci sınıfa başlayan çocukların dünyasında artık sadece ailesi yoktur.
Kendi başlarına kıyafetlerini giyip çıkarabilirler. Anne babanın beklediği kadar becerileri çabuk olmayabilir. Ama becerilerin hızlanması için kendi kendilerine denemeye devam etmeleri gerekir. Eğer anne veya baba sabredemeyerek çocuklarını giydirirlerse o zaman çocuğun becerisinin gelişmesi ertelenecektir.
Ev işlerine yardımcı olabilirler. Bu yaş grubundaki çocuklar sadece kendi sorumluluklarını değil ailesini ilgilendiren sorumlulukları da yerine getirebilirler.
7-12 yaş : Bu yaş grubundaki çocuk için okul hayatı çok önemli bir yere sahiptir. Dolayısıyla yerine getireceği sorumlulukların en büyük kısmı okulla ilgilidir. Okul kurallarına uymak , okulda kullanacağı araç gereçleri unutmamak , ödevini yapmak vb. Bunun yanında evdeki sorumluluklar da devam etmektedir ; giysilerini yerlerine yerleştirmek , odasını toplamak gibi.
12-16 yaş : Ergenlik dönemi sorumluluklar yönünden zor bir dönemdir. Çocuğunuz artık anne baba kuralları yerine kendi kurallarını ve kendi kişiliğini arayan bir gençtir. Özgürlüğünü ilan etmek en önemli isteği haline gelmiştir. Bu dönemde meydana gelen disiplin ve davranış sorunlarının anne baba , çocuk arasındaki duygusal bağlılığı ve kurulan iletişimi güçlendirerek üstesinden gelmek gerekli olacaktır.
Kısacası , ebeveynler çocuklarının ruhsal güvenliğine saygı göstermeleri açısından , çocuğa yerine getiremeyeceği sorumlulukları vermemelidir. Bir tek bu yolla anne baba çocuklarının kendine olan güvenlerini geliştireceklerdir.